ابزارهای جراحی بر اساس عملکرد و کاربردشان دسته بندی می شوند البته نام یک ابزار براساس شرکت سازنده، کشور مربوطه و حتی افراد مختلفی که آنها را ابداع کرده اند ممکن است متفاوت باشد.
- برنده ها و جدا کننده ها (Dissectors and Cutters)
- کلمپ ها (Clamps)
- باز کننده ها و رترکتورها (Retractor and Exopser)
- نگهدارنده ها (Holding and Grasper)
- گشاد کننده ها (Dilators)
- ابزار دوخت و بخیه (instrument Suturin)
- سر ساکشن ها
برنده ها و جداکننده ها (Dissectors and Cutters)
جهت جدا کردن و بریدن بافت ها مورد استفاده قرار می گیرند. این وسایل به دلیل لبه های برنده ای که دارند باید از سایر ابزارها جدا باشند و در هنگام تمیز کردن و استریلیزاسیون مراقب آنها بود.
تیغ بیستوری و دسته مربوط به آن
تیغ بیستوری که نام دیگر آن Scalpel – اسکالپل است، تیغه هایی است که از کربید تنگستن ساخته شده و 
به صورت یک بار مصرف مورد استفاده قرار می گیرد. این تیغ رایج ترین وسیله جهت برش های بافتی به ویژه پوست است. تیغه های بیستوری از نظر شکل ظاهری و لبه های متفاوتشان در شماره های 10 ،10A ،12،11 ، 12B ،12D ،13 ،15،14، 15A، 15C، 15D ، 16 ،18 ، 19 ، 20 ،21 ،22 و … موجود هستند
هر تیغ بیستوری جهت راحتی و امنیت در استفاده، باید روی یک دسته بیستوری قرار گیرد. دسته بیستوری همانند تیغه های بیستوری در سایزها و اشکال مختلف موجود است.
چند نکته:
- بیستوری شماره 10 ً رایج ترین نوع محسوب می شود که عمدتا برای باز کردن پوست از آن بهره می گیرند.
- بیستوری شماره 11 برای ایجاد برش های عمیق در بافت های ظریف کاربرد دارد. در جراحی های عروقی نیز از آن استفاده می شود.
- بیستوری شماره 12 بیشتر در تانسیل بینی مورد استفاده قرار می گیرد.
- بیستوری شماره 15 به دلیل تیغه کوچکی که دارد بیشتر در ایجاد برش های کوچک پوستی از آن استفاده می شود.
- بیستوری شماره 20 همانند بیستوری شماره 10 است، با این تفاوت که اندازه بزرگ تری دارد.
- بیستوری شماره 21 ،22 ،22A ،23 ،24 ،25 در برش پوستی در نواحی ضخیم مثل ران کاربرد دارد.
- برای جازدن تیغه های بیستوری روی دسته آن، باید از یک سوزنگیر استفاده کرد. استفاده از انگشتان برای جا زدن تیغه ها صحیح نیست
قیچی ها
- قیچی Mayo :این قیچی قدرت و مقاومت زیادی دارد و برای برش بافت های ضخیم و محکم مثل عضلات کاربرد دارد. نوع مستقیم و سر کج آن موجود است.
- قیچی Metzenbaum : نسبت به قیچی مایو نوک ظریفتری دارد و جهت برش بافت های ظریف و نرم استفاده می شود. نوع مستقیم و سر کج آن موجود است.
- قیچی نخ : از این قیچی ها جهت بریدن نخ های بخیه استفاده می شود. نوک این قیچی ها بلانت (Blunt) است تا از آسیب با بافت و پوست جلوگیری شود.
- قیچی ایریس- iris : در برش بافت های ظریف و در جراحی های عروقی و پالستیک کاربرد دارد.
- قیچی نخ های فلزی : تیغه های کوتاه و سنگینی دارد و جهت بریدن نخ های بخیه فلزی (فولاد ضد زنگ) کاربرد دارد.
- قیچی Dura : برای برش بافت های ظریف مثل عروق و .. از این نوع قیچی استفاده می شود.
- قیچی وسکات westcott : در جراحی چشمی و عروقی کاربرد دارد.
- قیچی Spring : در اعمال عروقی و چشمی کاربرد دارد.
- قیچی Tenotomy : در جراحی های ظریف مثل پالستیک، چشمی و عروقی کاربرد دارد.
- قیچی Bellucci : از این نوع قیچی در اعمال مربوط به گوش استفاده می شود.
- قیچی Jansen : نوعی قیچی زاویه دار و بلند که بیشتر جهت برش غضروف دیواره بینی مورد استفاده قرار می گیرد.
- قیچی بینی : این نوع قیچی نوک باریکی دارد و در اعمال بینی مورد استفاده قرار می گیرد.
- قیچی پانسمان : برای باز کردن بانداژ و پانسمان از آن استفاده می کنند.
- قیچی بند ناف : برای بریدن بند ناف حین زایمان طبیعی و سزارین استفاده می شود.
کورِت ها
کورت (Curette) ابزاری قاشق مانند جهت تراشیدن بافت ها و یا بافت برداری است.
- کورت قاشقی : از این کورت ها برای تراشیدن استخوان استفاده می شود.
- کورت آدنوئید : به منظور تراشیدن بقایای بافت آدنوئید – بافت غیر طبیعی غدد فوقانی گلو – مورد استفاده قرار می گیرد.
- کورت رحِمی : از این کورت ها جهت تراشیدن آندومتر یا همان لایه داخلی پوشاننده حفره رحم و محتویات رحم استفاده می شود. این وسیله بیشتر در سِت کورتاژ استفاده می شود. این نوع از کورت در انواع و اشکال مختلفی موجود است و نوک آنها ممکن است تیز یا کند باشد.
- کورت گوش : نوک کورت گوش بسیار ظریف و کوچک است و برای تخلیه و تراشیدن بافت های گوش داخلی و استخوانچه های گوش مورد استفاده قرار می گیرد. نوک این نوع از کورت ممکن است تیز یا کند باشد و در انواع مستقیم و سرکج موجود است.
- کورت پوستی : به منظور تراشیدن پوست از آن استفاده می شود.
باز کننده ها و رترکتورها (Exopser and Retractor)
هنگامی که برشی ایجاد می‌شود، بایستی در طول عمل جراحی باز نگه داشته شود. این عمل نگه داشتن بریدگی به صورت کاملاً باز، توسط رترکتورها صورت می‌گیرد. این ابزار جهت عقب راندن بافت‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند، به طوری که جراح به راحتی می‌تواند به محل انجام عمل دسترسی داشته و عمل را بدون هیچ گونه مزاحمتی انجام دهد. گاهی اوقات حتی نیاز است که اندام با استفاده از این رترکتورها عقب نگاه داشته شوند، تا محل جراحی به میزان مطلوب نمایان شود. رترکتورها در اندازه و شکل‌های مختلف در دسترس می‌باشند. همچنین، انواع مختلفی از رترکتورها وجود دارد و هر یک جهت عقب کشیدن اندام خاصی در نظر گرفته شده است. رترکتور ها دارای دو نوع دستی و خودکار بوده که در مدل خودکار آن، ضامن قفلی که در دسته‌های آن قرار داده شده، باعث می‌شود تا اکارتور بدون تغییر درجه در ناحیه باقی بماند.
جدا کننده یا الویتور جراحی Surgical Elevator
هنگامی که جراحی دهان همچون کشیدن دندان انجام می‌گیرد، بدون یک جدا کننده‌ی جراحی این عمل امکان‌پذیر نخواهد بود. این ابزار معمولاً در دندانپزشکی جهت برداشتن و یا جدا سازی دندان آسیب دیده از محل اتصالشان استفاده می‌شود. همچنین برای جداسازی استخوان از بافت‌شان مورد استفاده قرار می‌گیرند.
نگهدارنده ها (Grasper and Holding)
نگهدارنده ها بر اساس چیزی که گرفته می شود تقسیم می شوند. مانند فورسپس ها ، سوزنگیر ها ، پنس و …
پنس Forceps
پنس به جراح کمک می کند بافت‌های بدن را گرفته و محکم نگه دارد. چه بخشی از پوست یا روده را نگه دارد و چه در طول عمل جراحی شریان را محکم کند، همواره می‌توان به این پنس‌ها اعتماد کرد. همچنین، این ابزار جراحی در اشکال و اندازه‌های مختلفی وجود دارند به گونه‌ای که جراح می‌تواند با توجه به نیازهای خاص خود یکی از آنها را انتخاب نماید.
سوزنگیر Needle Holder
بخیه زدن بافت‌های بدن که در زمان عمل جراحی بریده شده‌اند کار بسیار 
مهمی است. حتی یک اشتباه جزئی در حین بخیه‌ی بافت بیمار را روزها پس از اتمام عمل جراحی، ناراحت و آشفته می‌سازد. بخیه‌ی نادرست بافت پوست می‌تواند موجب درد زیادی شده و ممکن است به انجام عملی دیگر جهت تصحیح آن نیاز باشد. جهت جلوگیری از تمام این عوارض و بخیه‌ی درست بافت، جراحان از پنس‌های سوزنگیر استفاده می‌نمایند. این ابزار به جراح اجازه می‌دهد تا سوزن را در حین بخیه زدن بافت مورد نیاز، بطور محکم نگه دارد.
گشاد کننده ها (Dilators)
جهت گشاد کردن دریچه‌ها و مجاری بدن کاربرد داشته و موجب ورود آسان تر سایر ابزارهای جراحی به داخل مجاری و حفرات بدن انسان خواهد شد. دیلاتور گاهی به منظور رفع انسداد و همین طور جلوگیری از ایجاد آمبولی مورد استفاده قرار می‌گیرد. دیلاتورها به ترتیب و از قطرهای کم تا قطرهای زیاد مورد استفاده قرار می‌گیرند. امکان دارد یک طرفه یا دو طرفه باشند. معمولاً هر نوع از دیلاتورها، مخصوص قسمت خاصی از بدن هستند.
ابزار دوخت و بخیه (Suturin instrument)
در حین عمل جراحی، برش‌هایی جهت انجام عمل ایجاد می‌شوند که برای دوختن آنها از ابزار های مختلفی استفاده می شود مانند نخ بخیه قابل جذب ، نخ بخیه غیر قابل جذی و استاپلر یا منگنه جراحی و به تازگی چسب های خاص.
نخ‌های جراحی
همان بخیه جراحی می‌باشند که عموماً جهت اتصال مجدد بافت‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند تا محل بریدگی پس از عمل جراحی بسته شود. نخ‌های جراحی همچنین به اتصال لبه‌های زخم پس از جراحت کمک می‌کنند. مسدود شدن زخم به تسهیل بهبودی ناشی از جراحت کمک می‌نماید. نخ‌های جراحی مدرن از مواد مصنوعی ساخته می‌شوند که می‌توانند به صورت قابل جذب یا غیر قابل جذب باشند.
همانطور که از نام آن پیداست، نخ‌های جراحی قابل جذب، بتدریج توسط بدن جذب می‌شوند. هنگامی که نخ بخیه درون بدن قرار می‌گیرد و یا بیمار در موقعیتی است که نمی‌تواند جهت کشیدن بخیه مجدداً به بیمارستان مراجعه کند، آنگاه از نخ‌های بخیه‌ی قابل جذب استفاده می‌شود. اصولاً نخ‌های بخیه‌ی قابل جذب از مواد مصنوعی مانند اسید پلی‌لاکتیک polylactic، اسید پلی‌گلیکولیک polyglycolic، و کاپرولاکتن caprolactone ساخته می‌شوند.
نخ‌های جراحی غیر قابل جذب ، غیر قابل تجزیه هستند. از این رو نمی‌توانند توسط بدن تجزیه و جذب شوند. مواد مورد استفاده در ساخت نخ‌های جراحی غیر قابل جذب معمولاً از پلی پروپیلن، نایلون و یا پلی استر می‌باشند.
سیم‌های فولادی ضد زنگ که مقاومت کششی بالایی دارند اغلب جهت بستن جناغ سینه بعد از عمل جراحی قلب باز ترجیح داده می‌شوند.
به طور کلی، نخ‌های بخیه غیر قابل جذب نسبت به همتایان خود برتری دارند، به این دلیل که زخم را به حداقل می‌رسانند. معمولاً این بخیه‌ها پس از مدت زمان مشخصی کشیده می‌شوند، اما در برخی موارد، به آنها اجازه داده می‌شود در همان وضعیت باقی بمانند.
استاپلر یا منگنه‌ی جراحی Surgical Staples
امروزه جراحان ترجیح می‌دهند از منگنه‌های جراحی به جای بخیه استفاده نمایند. مزیت اصلی آن بدین گونه است 
که امکان تراوش خون از زخم‌ی که به وسیله‌ی یک استاپلر بسته شده باشد، به حداقل می‌رسد. به غیر از بستن محل برش جراحی، منگنه‌های جراحی همچنین جهت بستن مجدد و برداشتن بخشهایی از برخی اندام مفید می‌باشند. به عنوان مثال، در یک عمل جراحی روده ممکن است نیاز به بریدن قسمت‌های خاصی از روده و اتصال مجدد بخش باقی مانده از آن باشد. این کار را می توان با استفاده از منگنه‌های جراحی به طور مؤثر و دقیق انجام داد.