دکتری مهندسی پزشکی

امروزه دوره دکتری مهندسی پزشکی به دو صورت تخصصی و پژوهشی ارائه می شود.

دکتری تخصصی در چهار گرایش (بیوالکتریک، بیومکانیک، بیومتریال، بافت) توسط وزارت علوم ، و در سه گرایش (بیوالکتریک، رباتیک، مهندسی بافت) توسط وزارت بهداشت ارائه می شود، در حالی که دکتری پژوهشی در دو گرایش (بیوالکتریک، مهندسی بافت) فقط توسط وزارت بهداشت ارائه می شود.

دانش آموخته رشته مهندسی پزشکی را مهندس پزشک گویند که با بکار گیری علوم مهندسی (برق ، مکانیک ، مواد ، شیمی ، کامپیوتر و … ) اقدام به مدلسازی ارگان ها و عملکرد آنها و همچنین طراحی، ساخت، نگهداری و آموزش کاربری تجهیزات و ملزومات پزشکی می کند، تا نیاز کادر پزشکی به تجهیزات و ملزومات پزشکی در پیشگیری، تشخیص و درمان بیماریها رفع شود.

برخلاف تصور عموم مردم، مهندس پزشک دخالت مستقیم در تشخیص و درمان بیماران ندارد !

• مهندس پزشک فردی است که در ابتدایی ترین فعالیت، با دانش مهندسی خود و اطلاعات پایه ای پزشکی ، ساختار و رفتار درون بدن انسان را با قوانین فیزیکی معادلسازی می کند(اصطلاحا مدل سازی می کند)، این کار برای کمک به انجام کارهای تحقیقاتی بر روی مدل انسان ، بجای خود انسان صورت می گیرد.
• در ادامه، برای اندازه گیری کمیت های فیزیکی بدن که مورد نیاز پزشکان است، راه حلی پیدا کرده و تجهیزات مورد نیاز را طراحی و تولید می کند. بنابر این، پزشکان به وسیله این تجهیزات، قادر به تشخیص مطمئن خواهند بود.
• در صورتی که کادر پزشکی، با دارو قادر به درمان کامل بیمار نباشد و نیاز به اعمال حالتی از انرژی فیزیکی (مثلا شوک در احیای قلبی) باشد، این وظیفه مهندس پزشک است که تجهیزات مورد نیاز این کار را طراحی و تولید کرده و در اختیار کادر پزشکی قرار دهد.
• و در مراحل بالاتر، عضوی از بدن بیمار را بصورت مصنوعی طراحی و تولید می کند.
• در تمامی مراحل تشخیص و درمان، تجهیزاتی جانبی جهت تامین محیط مناسب مورد نیاز است که آن هم توسط مهندس پزشک طراحی و تولید می شود.(مثلا چراغهای معاینه)
• و در نهایت، به دلیل نیاز به آموزش کاربری تجهیزات، همه آنها توسط مهندس پزشک تحویل کادر درمانی می شود که در مراکز بزرگی مانند بیمارستانها، یک مهندس پزشک، مسئول نگهداری و مراقبت از این تجهیزات می باشد، که در صورت نیاز به تعمیر و تنظیمات مجدد (کالیبراسیون)، توسط مهندس پزشک متخصص آن انجام می شود.

دانشجویان دوره کارشناسی ارشد مهندسی پزشکی می توانند با در نظر گرفتن علایق، شرایط زندگی(مالی)، جایگاه اجتماعی شغل مورد نظر و جایگاه مالی مورد نظر، یکی از جایگاه های شغلی زیر را انتخاب کنند تا در طول مدت کسب علم و دانش در دانشگاه، مهارتهای لازم برای آن شغل را به دست آورند.

1. مدرس دانشگاه و هیئت علمی

امروزه در ایران به جهت ورود به دانشگاه با عنوان استاد تمام وقت و هیئت علمی می بایست دارای مدرک دکتری باشید.

2. محقق و پژوهشگر

امروزه در ایران مراکز تحقیقاتی به جهت تولید علم و محصولات دانش بنیان توسعه یافته، که در این بین مراکز مربوط به علوم مهندسی پزشکی نیزبه چشم می خورد. (برای مثال: آزمایشگاه ملی نقشه برداری مغز)

دانش آموختگان مهندسی پزشک در مقطع کارشناسی ارشد می توانند بر حسب زمینه مطالعاتی خود در یکی از این مراکز تحقیقاتی مشغول به کار شوند که وظیفه آنها اجرا و پیشبرد مراحل تحقیقاتی زیر نظر اساتید متخصص می باشد.

3.  کارشناس و مسئول تجهیزات پزشکی

در تمامی بیمارستان ها، واحدی بنام واحد تجهیزات پزشکی وجود دارد که حداقل یک مهندس پزشک مشغول به کار است.

مهندس پزشک در این جایگاه ، موظف به تامین تجهیزات و ملزومات با کیفیت از شرکت ها، آموزش کاربری دستگاه ها به کاربران، نگهداری دوره ای تجهیزات، تعمیرات ابتدایی تجهیزات، ارتباط مداوم با شرکت ها جهت دریافت خدمات تعمیر و نگهداری و کارهایی از این قبیل می باشد.

4. تولید تجهیزات و ملزومات پزشکی

در تولید تجهیزات و ملزومات پزشکی، مهندس پزشک میتواند خود مدیر مجموعه باشد و یا در قسمتهای مدیریت تولید، تحقیق و توسعه (R&D)، مسئولیت فنی، مشغول به کار شود.

5. ارائه کننده خدمات فنی و مهندسی در قالب تعمیر و نگهداری و کالیبراسیون

خدمات فنی و مهندسی شامل “نگهداری و مراقبت دوره ای” ، “تعمیر و سرویس” ، “کالیبراسیون” ، “کنترل کیفی” می باشد.  معمولا بجز کنترل کیفی، بقیه موارد تحت عنوان “خدمات پس از فروش” ارائه می شود و معمولا خود تولید کننده یا وارد کننده یا نماینده قانونی تجهیز، ارائه کننده این خدمات می باشند. در مقابل، کنترل کیفی تجهیزات مختلف پزشکی بصورت شرکتی مجزا و زیر نظر مراجع زیربط ارائه خدمات می کند.

مهندس پزشک میتواند به عنوان “مدیر” یا “فرد اجرائی” در یکی از این مجموعه ها فعالیت کند، که برای ارائه این خدمات میبایست دانش و مهارت فنی بالا داشته باشد.

6. مسئول فنی تجهیزات و ملزومات پزشکی شرکت ها یا مراکز پزشکی

مهندس پزشک می تواند پس از طی دوره های تخصصی مسئول فنی که توسط “انجمن صنفی متخصصین تجهیزات پزشکی کشور” برگزار میشود، در یکی از مراکز درمانی یا شرکتهای تولیدی، واردات یا توزیعی به عنوان مسئول فنی مشغول به کار شود.

مسئول فنی در هر نوع مجموعه ای موظف به نظارت علمی و فنی بر فرآیند های تولید، تامین، توزیع، انبارش، و نگهداشت تجهیزات پزشکی بوده و رابط بین “اداره کل تجهیزات پزشکی کشور” و آن مجموعه به حساب می آید، که مسئولیت هرگونه کار اداری آن مجموعه، در “اداره کل تجهیزات پزشکی کشور” و نظارت بر اجرای قوانین اداره کل، در آن مجموعه را بر عهده دارد.

7. بازرگانی تجهیزات و ملزومات پزشکی در قالب واردات، توزیع، پخش

تجهیزات و ملزومات پزشکی از تولید تا مصرف، بسته به نوع محصول، نیازمند حضور شرکتهای واردکننده، توزیع کننده، و اصناف(مغازه) می باشد که مهندس پزشک می تواند با راه اندازی یکی از این کسب و کارها مشغول به کار شود و یا به عنوان مدیر یا کارشناس فروش یا کارشناس علمی، در یکی از این کسب و کارها بصورت کارمندی مشغول به کار شود.

مهندس پزشک در این جایگاه، از توانمندی بازاریابی و روابط عمومی و تجارت، بیشتر از توان علمی و فنی خود استفاده می کند تا بتواند مشتریان بیشتر و درنتیجه سود و درآمد بیشتر داشته باشد.

در دوره دکتری، برای ورود به بازار کار تخصصی ، نیاز به موارد زیر می باشد:

• تسلط به زبان انگلیسی
• دانش و مهارت تدریس (در دانشگاه)
• بر علوم پایه و تخصصی مهندسی زمینه مطالعاتی خود و تحقیقات بروز دنیا تسلط کامل داشته و خود نیز تحقیقات و پژوهش های به روز داشته باشد. (الزام جهت اخذ مدرک دکتری) (در دانشگاه)
• تسلط بر نرم افزار های تخصصی بر اساس زمینه مطالعاتی خود داشته و بتواند پردازشها و شبیه سازی ها و مدلسازی های لازم را اجرا کند. (در دانشگاه یا شرکت در دوره های تخصصی فرادانشگاهی)
• توان انجام تحقیقات علمی تخصصی و بیان آن در قالب مقالات علمی
• بررسی تخصصی تجهیزات پزشکی در زمینه گرایش مربوطه و نقش آن در تشخیص و درمان (در طول تحقیقات مربوط به پایان نامه یا شرکت در دوره های تخصصی فرادانشگاهی)
• توان طراحی و ساخت تجهیزات پزشکی نوین (در دانشگاه یا شرکت در دوره های تخصصی فرادانشگاهی)
• حل مشکلات علمی پیچیده جامعه و جهان در یکی از زمینه های مهندسی پزشکی (در دانشگاه)

محور اصلی فعالیت های علمی دوره دکتری، به تناسب موضوع، تحقیق نظری (بر پایه مطالعات کتابخانه‌ای)، تحقیق تجربی (آزمایشی) و یا تلفیقی از این دو است و آموزش ، وسیله برطرف ساختن کاستی های اطلاعاتی دانشجو و هموار ساختن راه حصول به اهداف تحقیق می باشد.

دوره دکتری مهندسی پزشکی دارای دو مرحله آموزشی و پژوهشی (تدوین رساله) ، معمولا طی چهار سال یا بیشتر می باشد. تعداد واحد های درسی این دوره، 36 واحد در دانشگاه های وزارت علوم (12 تا 18 واحد آموزشی و 18 تا 24 واحد پژوهشی بنا به تشخیص گروه آموزشی دانشگاه) و 46 واحد در دانشگاه های وزارت بهداشت (9 واحد درس اختصاصی اجباری و 15 واحد درس اختصاصی اختیاری از 24 واحد آموزشی، 2 واحد سمینار و 20 واحد پایان نامه از 22 واحد پژوهشی) می باشد که هر ترم حداقل 6 و حداکثر 10 واحد می توان انتخاب نمود.

در مرحله آموزشی دوره دکتری مهندسی پزشکی، گذراندن 18 واحد درسی از درس های دوره های تحصیلات تکمیلی (علاوه بر واحدهای قبلی گذرانده شده در مقطع کارشناسی ارشد) اجباری است و دانشجو می بایست در پایان مرحله آموزشی، علاوه بر واحدهایی که طبق مقررات در دوره کارشناسی ارشد گذرانده است، در سطح درس های تحصیلات تکمیلی (کارشناسی ارشد و دکتری) واحدهایی از گرایش اصلی و خارج از آن داشته باشد. دانشجو موظف است در بدو ورود به دوره، استاد راهنمای خود را انتخاب نماید. در همین زمان کلیات زمینه تحقیقاتی دانشجو و ریز درس های مربوطه باید توسط دانشجو و زیر نظر استاد راهنما تهیه و به تصویب شورای تحصیلات تکمیلی دانشکده برسد.(24 واحد برای دانشجویان دانشگاه های وزارت بهداشت طبق چارت دروس)

حداقل نمره قبولی در هر درس 14 از 20 و معدل کل دوره 16 از 20 می باشد و اگر معدل دانشو کمتر از 16 باشد دانشجو موظف است با نظر استاد راهنما و تایید گروه، فقط در یک نیمسال تحصیلی(ترم) دروسی را برای ترمیم معدل اخذ کند و با موفقیت بگذراند و در غیر اینصورت از ادامه تحصیل و اخذ مدرک محروم می شود.

دانشجویان دوره دکتری مهندسی پزشکی پس از گذراندن واحدهای آموزشی بعد از سه ترم آموزشی(گذراندن 12 واحد) و در نیمسال چهارم موظف به گذراندن آزمون جامع هستند و این آزمون پیش نیاز و شرط ورود به مرحله‌ی پژوهشی، یعنی نوشتن پروپوزال برای رساله است.

آزمون جامع در دو مرحله کتبی و شفاهی برگزار می شود. آزمون کتبی همه ساله به شیوه متمرکز و دو بار در سال (هفته آخر اردیبهشت ماه و هفته آخر آبان ماه) در نوبت صبح و عصر روز آزمون برگزار می شود. برای امتحان کتبی 3 درس به صورت یکپارچه و برای همه دانشجویان انتخاب می شود؛ اما سوالات هر درس توسط اساتید خود دانشجو طراحی خواهد شد. زمان برگزاری آزمون شفاهی نیز حداکثر تا دو روز بعد از تاریخ آزمون کتبی و در دانشگاه محل تحصیل دانشجو برگزار می شود.

نتایج آزمون جامع دکتری به صورت کلی (مجموع کتبی و شفاهی) و در قالب پذیرش یا عدم پذیرش اعلام می شود، این آزمون نمره ندارد و در معدل دوره نیز هیچ تاثیری ندارد(نتیجه آن رد یا قبول است). نکته مهم این است که دو بار رد شدن در آزمون جامع، منجر به اخراج دانشجو خواهد شد.

بعد از قبولی در آزمون جامع میتوانید درس پایان نامه را اخذ کنید که با این کار بخش پژوهشی شروع می شود که درس پایان نامه 18 واحد می باشد. دانشجو موظف است تا پایان نیمسال چهارم پیشنهاد نهایی رساله خود را با راهنمایی و همکاری اساتید راهنما و مشاور تهیه نماید تا با تأیید استاد راهنما و شورای گروه، در کمیته تخصصی بررسی پیشنهاد رساله مطرح و از چارچوب کلی آن دفاع شود، سپس برای چاپ دو مقاله ISI از رساله دکتری اقدام نمود. (برای انجام بخش پژوهشی چهار ترم و یا حداکثر شش ترم فرصت دارید)

چارت و برنامه درسی تحصیلات تکمیلی گرایشهای مختلف رشته مهندسی پزشکی با اعمال آخرین تغییرات (بهار1399) بصورت زیر می باشد.

• چارت بیوالکتریک
• چارت بیومتریال
• چارت بیومکانیک
• چارت مهندسی بافت
• چارت بیوالکتریک (وزارت بهداشت)

سرفصل دروس به تفکیک هر گرایش :

• سرفصل بیوالکتریک
• سرفصل بیومتریال
• سرفصل بیومکانیک
• سرفصل مهندسی بافت
• سرفصل بیوالکتریک (وزارت بهداشت)

متاسفانه امروزه در دانشگاه ها فقط علوم و دانش مورد نیاز برای اهداف آموزش داده می شود و مهارتهای کاربردی آموخته نمی شود. لذا برای ورود به بازار کار، ضروری است در کنار مطالعه علمی و دقیق درس ها، خود به دنبال یادگیری مهارتهای کاربردی و مورد علاقه در حیطه رشته تحصیلیتان بروید، ما در این قسمت سعی داریم شما را با مهمترین مهارت ها آشنا، و برای کسب آنها راهنمایی کنیم.

CV برگرفته از واژگان ابتدایی curriculum vitae و به معنای لغوی “برنامه تحصیلی (یا شغلی) زندگی” به سوابق تحصیلی و کاری شما از ابتدا تاکنون اشاره دارد. ارائه CV در بسیاری مواقع مانند استخدام ضروری است اما در اینجا فقط به کاربردهای CV در روال‌های آموزشی و استفاده آن به عنوان CV آکادمیک برای دریافت پذیرش و یا استخدام در دانشگاه می‌پردازیم.

داشتن یک رزومه یا CV از الزامات پذیرش در هر موقعیت تحصیلی در خارج از کشور می‌باشد. اگر شما هم در حال برنامه ریزی برای تحصیل در آنسوی آب‌ها می‌باشید بهتر است از استانداردهای یک رزومه و ترفندهای مهم در ارائه یک رزومه تاثیر گذار غافل نباشید. همانطور که گفته شده داشتن CV از الزامات پذیرش می‌باشد برای همین رعایت چهارچوب‌های لازم برای داشتن یک رزومه درست گام اول برای اطمینان از کامل بودن مدارک شما می‌باشد. داشتن یک زرومه ناقص و غیر استاندارد حتی ممکن است به قیمت حذف شما از روال پذیرش تمام شود و این موضوع کامل جدای از کیفیت آموزشی شما می‌باشد.

دانشجویان در پایان مقطع کارشناسی ارشد، با واحدی به نام پایان نامه مواجه می شوند. پايان نامه گزارشي است مكتوب به زبان فارسي كه در آن دانـشجو نتـايج بررسـي و تحقيق خويش را در يكي از زمینه هاي مطالعاتی رشته تحصيلي خود زيـر نظـر اسـتاد یا استادان راهنمـا انجام داده و در جلسه ای  به نام جلسه دفاع ارايه مي نمايد (از نتایج بررسی و تحقیق خود اصطلاحا دفاع می کند).

همیشه از ترمهای اول، نوشتن پایان نامه در ترم آخر، تبدیل به ترس بزرگی برای داوطلبان کارشناسی ارشد شده به طوری که گاهی خیلی از داوطلبان با قبول هزینه زیاد ، نوشتن پایان نامه خود را به شخص دیگری می سپارند. در حالی که اگر کمی اطلاعات در مورد مراحل و نحوه انجام و نگارش آن به دست آوریم، آسان و جذاب خواهد بود.

تعیین موضوع، ثبت پروپوزال، شبیه سازی و انجام تحقیقات و کارهای عملی، نگارش و … بخشی از مراحل پایان نامه می باشد که در این قسمت سعی داریم بیشتر با آنها آشنا شویم.

پژوهش:

پژوهش یا تحقیق یک روند هوشمندانه، هوشیارانه، خلاقانه و سامان مند برای یافت، بازگویی و بازنگری پدیده‌ها، رخدادها، رفتارها و انگاشته‌ها است. پژوهش همچنین برای استفاده از پدیده‌های موجود برای دست یافتن به راهکارهای عملی و فناوری‌ها به‌کار می‌رود. به‌طور معمول پژوهشگر نتایج پژوهش خود را در مجله‌های علمی ارائه می‌دهد.

ایده:(Ideas)

ایده در حقیقت یک تصور ذهنی است. شاید بتوان ایده دادن را اولین گام برای حل یک مشکل یا برآورده کردن یک نیاز دانست. به عبارت دیگر ایده ساده‌ترین راه حلی است که انسان در برابر یک مسئله یا نیاز به آن فکر می‌کند. هر چند می‌توان یک ایده را بسط داد و پیچیده کرد.

اختراع:(Invention)

اختراع نمود فیزیکی از ایک ایده است. (در حقیقت ایجاد یک محصول جدیدی که پیش از آن وجود نداشته است.) به موجب اختراع نو و جدید، فرد مخترع می تواند جهت ثبت و ایجاد مالکیت در محصول ساخته شده، با مراجعه به مراجع ذی ربط پروانه ثبت اختراع (گواهی ثبت اختراع) دریافت نماید. این پروانه مالکیت آن اختراع را به مدت معینی (طولانی مدت) به فرد مخترع می دهد تا سایر افراد و شرکت ها بدون حق اجازه وی اقدام به تولید نمونه از آن را نداشته باشند.

تجاری سازی:

به‌ عنوان یک مفهوم جامع، تجاری‌سازی شامل مجموعه ای از فعالیت‌ها می‌شود که قادر به کسب ایده‌های تجاری‌سازی فناوری، به مرحله رشد رساندن آن‌ها، توسعه فناوری تحقیق یافته تحقیقاتی، ساخت نمونه اولیه با استفاده از فناوری‌های توسعه‌یافته، توسعه فرایند جدید یا بهینه‌سازی فرایندهای موجود عرضه محصول به بازار، ایجاد موقعیت فروش و ایجاد زیرساخت‌های جدید است.

مقالات علمی نشان دهنده علاقه دانشجو به انجام کار تحقیقاتی و میزان جدیت وی در انجام آن می باشد.

به تجربه ثابت شده است که دانشجویانی که دارای مقالات علمی هستند، شانس بالاتری برای دریافت پذیرش در مقاطع بالای تحصیلی به ویژه در مقطع دکترا دارند. به همین دلیل داشتن مقاله علمی هم به دانشجویان کارشناسی و هم به دانشجویان کارشناسی ارشد توصیه میشود، اما دانشگاهها از دانشجویان کارشناسی ارشد انتظار بیشتری برای داشتن مقاله دارند، به همین دلیل چنانچه دانشجوی کارشناسی ارشد هستید و قصد ادامه تحصیل در مقطع دکترا را دارید، در چاپ مقالات علمی کوشش جدی نمایید.

مقالات علمی معمولا در کنفرانس ها و ژورنال ها چاپ میشوند که از نظر اعتبار تمام آن ها یکسان نیستند و کیفیت مقالاتی که در آنها چاپ می شود بسیار متفاوت است. توجه داشته باشید که وقتی برای ادامه تحصیل در دانشگاههای خارج از کشور اقدام میکنید، کسی معمولا مقالات شما را نخواهد خواند، بلکه تعداد مقالات شما و اعتبار جایی که مقالات شما در آن چاپ شده است، معیار ارزشیابی خواهد بود. بنابراین سعی کنید که مقالات خود را به کنفرانسها و ژورنالهایی که از نظر کیفی در سطح بالاتری قرار دارند ارسال نمایید.

در رشته مهندسی پزشکی، در تمامی مراحل تحصیل در دوره تحصیلات تکمیلی و همچنین برای موفقیت در بازار کار و تحقیقات (اکثر منابع علمی و مراجع استاندارد به زبان انگلیسی می باشد)، نیاز شدیدی به مسلط بودن بر زبان انگلیسی وجود دارد؛ به طوری که در دوره کارشناسی ارشد، کسی که نتواند یک متن انگلیسی را بخواند با یک فرد بیسواد فرقی نخواهد داشت (در مقطع کارشناسی ارشد می بایست مقالات بسیاری جهت انتخاب موضوع مناسب برای پایان نامه ،مطالعه شود که معملا به زبان انگلیسی می باشند) و در پی این مشکل زمان زیادی را از دست خواهد داد.

هر دانشجوی مهندسی پزشکی می بایست نسبت به محیط درمانی و روند کارهای تشخیصی و درمانی اطلاعات کامل داشته باشد (به دلیل حجم بالای خدمات ارائه شده در بیمارستان، میزان کسب اطلاعات در این نوع مرکز درمانی می تواند بیشتر باشد) تا بتواند نسبت به نیاز های مهندسی کادر پزشکی، مطلع و در جهت رفع آنها تلاش کند. همچنین برای داشتن ایده و ابتکار جهت رفع این نیاز ها، باید از کاربرد، عملکرد و مکانیسم انواع تجهیزات پزشکی و طعات و تجهیزات بکار رفته در آنها، آشنایی و اطلاعات خوبی داشته باشد.

با داشتن مهارتهای فنی برقی، الکترونیکی، مکانیکی و توانایی تحلیل عملکرد و عیب یابی تجهیزات پزشکی، شما یکی از توانایی های کسب درآمد در بازار تجهیزات پزشکی را به دست آورده اید و می توانید برای ارائه خدمات فنی زیر نظر شرکتهای مجاز، اقدام نمایید.

این در صورتی است که برای ورود به بازار ارائه خدمات فنی و مهندسی مانند کالیبراسیون یا کنترل کیفی، علاوه بر داشتن مهارتهای فوق، نیازمند دانش کافی در زمینه مهندسی پزشکی نیز هستید، در این صورت می توانید زیر نظر شرکتهای مجاز و یا با کسب مجوز ها لازم، اقدام به ارائه خدمات نمایید.

از آنجایی که مهندسی پزشکی از علوم مختلف مهندسی برق، الکترونیک، مکانیک، مواد، کامپیوتر و … بهره می جوید، تمامی نرم افزار های مورد استفاده در این رشته ها، در رشته مهندسی پزشکی نیز بر اساس زمینه مطالعاتی کاربرد دارند.

پرکاربرد ترین نرم افزار ها به تفکیک زمینه های مطالعاتی بصورت زیر می باشد:

بیوالکتریک:
AVR ، Pspice ، proteus ، Orcad ، Matlab ، LabView ، Arduino و …
بیومکانیک:
SolidWorks , Catia , mimics , open sim , Ansys , Abaqus و …
بیومتریال:
Xpert , imaging, irpal و …